Kronik böbrek yetmezliği kronik böbrek hastalığının son aşamasıdır. Bu aşama SDBY yani son dönem böbrek yetmezliği olarak da isimlendirilebilir. Kronik böbrek yetmezliği bir anda görülmez. Bu rahatsızlık aşamalar halinde kendini gösterir ve son aşamada böbrekler artık işlevlerini kendi başlarına gerçekleştiremez hale gelirler. Kronik böbrek yetmezliğinde diyaliz ve böbrek nakli olmadan uzun süre yaşamak mümkün görünmemektedir. Kronik böbrek yetmezliğinde en önemli tedavi yöntemi diyaliz ve bununla birlikte uygulanacak diyettir. Fakat hastalar için hazırlanacak olan diyet listesinin doktor kontrolünde yapılması büyük önem taşımaktadır.
Kronik Böbrek Yetmezliğinin Belirtileri Nelerdir?
Kronik böbrek yetmezliği, hastalığın ilk evrelerinde hiç belirti vermeden sessiz bir şekilde ilerleyebilir. Hastalığa dair belirtiler böbrek fonksiyonlarının yavaşlamaya başladığı ileri evrelerde kendini gösterir. Ayrıca kronik böbrek yetmezliği belirtileri tüm hastalarda aynı şekilde görülmeyebilir. Böbrek yetmezliğinin en sık rastlanan belirtileri arasında şunlar sıralanabilir:
- Yorgunluk ve halsizlik hali
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- Konsantrasyon bozukluğu
- İştah kaybı
- Ciltte kuruluk ve kaşıntı
- Ayaklarda ve ayak bileklerinde şişkinlik
- Uyku problemleriyle birlikte sabahları gözlerde meydana gelen şişkinlik
- Hipertansiyon
- Erkeklerde ereksiyon problemleri
Ayrıca, sıvının kalp zarında birikmesiyle göğüs ağrısı şikayetleri ve akciğerde biriken sıvı nedeniyle nefes darlığı görülmesi hastalığın belirtileri arasında gösterilebilir.
Kronik Böbrek Yetmezliğinde Beslenme Nasıl Olmalı?
Hayatımızı devam ettirebilmek için su içmek, yemek yemek ve uyumak zorunlu ihtiyaçlardır. Fakat bazı rahatsızlıklarda içilen su miktarındaki artış veya azalış, yenilen yemeklerin çeşidi ve miktarı hayati önem taşımaktadır. Bu hastalıkların başında “kronik böbrek yetmezliği” de yer almaktadır. Kronik böbrek yetmezliği tedavisinin en önemli noktalarından birisi de uygulanacak diyet tedavisidir.
Kronik böbrek yetmezliğine sahip olan kişilerin diyet tedavileri kişiye özel yapılır. Diyet listesi hazırlanırken hastanın diyaliz yöntemi, diyalize girme sıklığı, kan bulguları, idrar sıklığı, cinsiyeti, yaşı ve ağırlığı ile ilgili verilerin toplanması büyük önem taşımaktadır.
İnsan vücudunda depolanan enerji, dokuların ve organların sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Vücuda ihtiyacı olan yeterli enerji girmezse, vücut enerji ihtiyacını proteinden gidermeye başlar. Bu da hastalarda kilo kaybına neden olur.
Vücudun enerji kaynağı karbonhidrat ve yağlardır. Karbonhidrat ekmek, pirinç, makarna gibi yiyeceklerden sağlanabilir. Yağ tüketiminde de sağlıklı yağları yeterli miktarda tüketmek daha doğrudur. Yağ, enerji veren bir besin olsa da vücuda ihtiyaçtan daha fazla yağ girmesi farklı hastalıklar doğurabilir.
Türkiye’de diyaliz tedavisine bağımlı bir şekilde yaşamını devam ettiren yaklaşık 30.000’e yakın kronik böbrek yetmezliği hastası vardır. Diyaliz tedavisinde, tıbbi tedavi ve beslenme şekli büyük önem taşımaktadır. Kronik böbrek yetmezliğinde hastaların yeterli ve dengeli beslenmesi hastalarda oluşabilecek komplikasyonların gecikmesinde hatta önlenmesinde çok önemli bir faktördür.
Beslenme tedavisindeki dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi yeterli miktarda enerji ve protein alınmasıdır. Diğer bir önemli faktör ise hasta için ideal kiloya ulaşılmasını sağlamak yada sahip olunan kilonun korunmasına yönelik beslenme düzeni oluşturmaktır.
Kronik böbrek yetmezliği hastalarının vücutlarına giren besin öğelerinin içerikleri ve miktarları dikkat edilmesi gereken noktalardır.
Karbonhidrat: Kronik böbrek yetmezliği hastalarında enerjinin %60 karbonhidrattan sağlanır. Karbonhidrat en fazla ekmek, un, pirinç ve makarnada bulunur. Ekmek ve diğer tahıl ürünleri karbonhidratın yanı sıra protein de içerirler. Bal, şeker ve nişasta da saf karbonhidrat kaynaklarıdır. Kronik böbrek yetmezliği hastaları beslenmelerinde yeterli miktarda karbonhidrat alımına özen göstermelidirler.
Yağlar: Herhangi bir rahatsızlığı bulunmayan insanlarda enerjinin %30’u yağdan alınır. Yağlar fazla tüketildiğinde kilo yaparak kolesterol düzeyini yükseltebilir. Kronik böbrek yetmezliği olan kişilerde zaten hiperlipidemi yani yüksek kolesterol vardır. Bu nedenle yağların fazla tüketilmesi önerilmez. Fakat az miktarda zeytinyağı ve fındık yağı gibi doğal yağlar diyet listelerinde tercih edilebilir.
Protein: Kronik böbrek yetmezliğinde böbrek fonksiyonları dikkate alınarak protein alımında kısıtlandırma yapılabilir. Protein kısıtlaması yapıldığı zaman özellikle vücutta kullanılabilirliği uzun zaman alan hayvansal proteinlere özen gösterilmelidir. Doktorunuzun tavsiye ettiği protein miktarından daha az protein tüketmek doğru değildir. Bu böbreklerinizde meydana gelen hasarları hızlandırarak, kötü beslenme anlamına gelen malnütrisyona girmenize neden olabilir.
Sodyum: Kronik böbrek yetmezliğinde hipertansiyon ve sodyum yakından ilişkidir. Sodyumun fazla tüketilmesi hipertansiyona, kalp yetmezliğine ve vücutta su birikime neden olur. Bu nedenle diyetinizde sodyum alımının sınırlandırılması gerekebilir. Sodyum başlıca sofra tuzu, zeytin, sucuk, turşu, pastırma ve konservelerde bulunur. Kronik kalp yetmezliği hastalarının diyet listelerinde sodyum içeren gıdaların, doktor onayı ile tüketilmesi büyük önem taşımaktadır.
Fosfor: Sağlıklı insanlarda böbrekler vücuda giren fazla fosforun idrar yoluyla dışarı atarak, kemiklere gelebilecek zararı önlerler. Fakat kronik böbrek yetmezliği rahatsızlığa sahip olan kişilerin böbrekleri kanda biriken fosfor miktarını ayarlayacak işleve sahip değillerdir. Bu nedenle fosfor miktarında artış görülebilir. Kanda biriken yüksek fosfor, kemiklerde bulunan kalsiyumu düşürür ve bunun sonucunda kemik kırıkları, eklem ağrıları ve kas güçsüzlüğü meydana gelebilir. Fosfor içeren gıdalardan uzak durulması, kandaki fosfor miktarını düşürebilir.
Kalsiyum: Kalsiyum kemikler için oldukça önemli bir mineraldir. Kalsiyum açısından zengin içeriğe sahip olan besinler aynı zamanda fosfor da içerirler. Bu nedenle kalsiyum ve fosfor dengesini sağlamak ve kemiklerde oluşabilecek kalsiyum eksikliklerinin önlenmesi için diyet listelerine uyum sağlanması çok önemlidir.
Potasyum: Kanda yer alan potasyum değerinin fazla yükselmesi veya düşmesi çok tehlikeli bir durumdur. Kronik böbrek yetmezliğinin ileri evrelerinde kandaki potasyum değeri yükselerek hayati tehlike doğurabilir. Bu yüzden kandaki potasyum seviyesi dikkatle takip edilerek, diyet listesi oluşturulmalıdır.
Vitamin ve Mineraller: Vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin ve mineraller tüketilecek yiyecekler ve çeşitli ilaçlarda sağlanır. Kronik böbrek yetmezliğinde yeteri kadar vitamin ve mineral alınmazsa d vitamini eksikliği sonucunda kemik zayıflıkları ortaya çıkabilir.
